Yangın söndürücü kuru kimyevi tozlar, yangınla mücadelede, patlamaları ve patlayarak hızla yayılan alevleri bastırmak için gerekli özelliklere sahip kimyevi maddelerden yapılmış tuz gibi katı taneciklerden oluşur. Söndürücü cihaz veya sistemden itici (karbondioksit veya azot gibi) inert bir gaz yardımıyla dışarı atılır.
Yangın söndürücü kuru kimyevi tozlar genel olarak parlayıcı sıvı yangınlarında kullanılır. Elektriksel olarak yalıtkan olduklarından enerjili elektrik donanımı ilgilendiren parlayıcı sıvı yangınlarında kullanılır. Fakat kirletici özelliği nedeniyle elektronik cihaz, hassas makina ve motor yangınlarında tercih edilmezler. Daha çok açık saha yangınlarında ve fabrikaların hassas makina ve cihaz bulunmayan bölümlerinde kullanılır.
Yangın söndürücü kuru kimyevi tozlar yangın sırasında oluşan kimyasal reaksiyon zincirini kırarak tutuşmayı durdurur ve buna ek olarak yanan maddelerin üzerinde bir tabaka oluşturarak alevlerin hava ile temasını keser. Hacim koruma yönteminde tüm hacme boşalan kuru kimyevi toz, ortamda yanmanın devam edemeyeceği bir atmosfer oluşturur. Kısmi koruma yöntemiyle korunan sıvı yangınlarında, yanıcı sıvı ile etkileşime girerek yüzeyde sabunsu bir katman meydana getirir ve sıvının alevlenmesini engeller. Yanıcı ortam üzerinde oluşan bu tabaka aynı zamanda yüzeylerin soğumasını da sağlar.
Tozlar yanan çeşitli cisimleri söndürme kabiliyetlerine göre sınıflandırılmışlardır. Günümüzde varolan; ABC tipi yangın söndürücü kuru kimyevi yangın söndürme tozlarının, üretiminde kullanılan kimyasal maddeler, etkili oldukları yangın sınıflarına göre farklı kimyasal bileşimlerde olup, “BC”, “ABC”, “D” tipi olarak gruplandırılır. Bu maddelere akış ve suya dayanıklılık özelliklerini, arttırıcı ve muhafazayı kolaylaştırıcı çeşitli ilaveler karıştırılır. ABC yangın söndürücü kuru kimyevi tozlar, düşük ve normal sıcaklıklarda kararlı bir maddedir. Ancak yüksek sıcaklıklarda bazı ilaveler eriyip yapışkanlığa neden olacağından, muhafaza sıcaklığının 50 °C’yi aşmaması tavsiye edilir. Yangın sıcaklıklarında, ABC yangın söndürücü kuru kimyevi toz içindeki aktif maddeler, söndürme görevlerini yaparken bozunmaya uğrarlar. Kuru kimyevi toz parçacıkları 10-75µm boyutlarında olabilirler. Parçacık boyutu, söndürme kapasitesi üzerinde oldukça etkilidir ve bu yüzden parçacık boyutu, ortalama 40µm’de en iyi sonuç elde edilir.
Kuru kimyevi yangın söndürme toz tipleri ;
Kuru Kimyevi Yangın Söndürme Tozları, BC Sınıfı , ABC Sınıfı , D Sınıfı Yangınlarda etkili olarak kullanılmak amacı ile üç değişik tipte üretilmektedirler.
BC SINIFI Yangınlarda etkili olan, Kuru Toz Tipleri
· Sodyum bikarbonat esaslı
· Potasyum bikarbonat esaslı
· Potasyum sülfat esaslı
· Potasyum klorid esaslı
· Potasyum sülfat + kalsiyumkarbonat esaslı
ABC SINIFI Yangınlarda etkili olan, Kuru Toz Tipleri
· Monoamonyumfosfat ( MAP ) esaslı
D SINIFI Hafif Metal Yangınlarında etkili olan, Kuru Toz Tipleri
· Alkali kloridler ( Sodyum Klorür, Potasyum Klorür )
· Alkali Boratlar gibi çeşitli Kuru Kimyevi Yangın Söndürme Tozları üretilmekte ve Seyyar ve Arabalı Söndürücülerde ve Merkezi Söndürme Sistemlerinde, yangın söndürme ajanı olarak kullanılmaktadırlar.
Yangın Söndürücü Kuru Kimyevi Tozların kullanımında dikkat edilmesi gereken hususlar şunlardır: Sisteme zarar verebilen kimyasal bileşikler oluşturma riskine karşın farklı tipteki kimyevilerle karışım yapılmamalıdır. Kuru kimyevinin kendisi paslanmaya sebep olmaz ancak çok nemli ortamlarda kullanıldığında kısa sürede temizlenmezse paslanma etkisi yapabilmektedir. Kısa sürede temizlenmezse, hassas yüzeylerde aşındırıcı etkileri gözlenebilir. İçeriğinde serbest oksijen radikalleri bulunan kimyasalların ( örn. Selüloz nitrat ) söndürülmesinde kuru kimyevili sistemler etkili değildir. Metal yangınlarında ( örn. Potasyum, Titanyum, Zirkonyum gibi ) etkili bir yöntem değildir. Sıradan yanıcıların içten içe yanmaya ( deep-seated fire ) devam edebildiği ortamlarda kuru kimyevi yüzeyde kalacağı için etkili olmayabilir. Tozdan etkilenebilecek elektrik kontaklarının açıkta bulunduğu cihazların korunması için kuru kimyevi uygun bir söndürücü olmayabilir. Kuru kimyevi yangın söndürme tozlarından ABC tozu ile BC tozu hiçbir zaman birbiriyle karıştırılmamalıdır. Karıştırmak tehlikelidir. Bu konuya çok dikkat edilmelidir.
Yangın Söndürücü Kuru Kimyevi Tozların Söndürme Özellikleri :
1. Boğma etkisi: Kimyasal yapıları amonyum fosfat esaslıdır. Erime noktası düşük olan, ( 150 – 180°C ) bu tozların alev ile temasında meydana gelen metafosforik asit, katı yüzeyler üzerinde camsı bir tabaka meydana getirmekte ve korlu yanan, ( A ) sınıfı yangınlarda, oksijen ile teması kesmektedir.
2. Soğutma etkisi: Kuru kimyevi tozun soğutucu etkisi, yangınları çabuk söndürmesinin önemli nedenlerinden biri değildir. Ancak kuru kimyevi tozları dekompoze etmek için gerekli ısı enerjisi, maddelerin söndürme yetenekleri ile oldukça ilgilidir. Sonuç olarak, maddenin kimyasal aktif hale gelebilmesi için, bütün kuru kimyevi maddeler ısıya duyarlı olmalı, yani ısıyı yutmalıdır.
3. Radyasyon Yalıtımı: Kuru Kimyevi tozun püskürtülmesi, alev ile yakıt arasında bir toz bulutu meydana getirir. Bu bulut, yakıtı alev tarafından yayılan sıcaklığa karşı bir ölçüde yalıtır.
4. Zincir kırma reaksiyonu: ABC Kuru kimyevi tozların, yangın söndürücü özellikleri, büyük oranda, zincir kırma reaksiyonuna bağlıdır. Zincirleme yanma reaksiyonuna göre, yanan bölge içinde serbest radikaller vardır ve yanmanın devam etmesi için, bunların birbirleriyle reaksiyona girmeleri gereklidir. Ateş üzerine kuru kimyevi tozların dökülmesi, reaktif parçacıkların birleşmesine ve zincirleme yanma reaksiyonu sürdürmelerine engel olur.
Ekin Kimya Laboratuvarı yangın söndürücü kuru kimyevi toz analizleri kapsamında TS EN 615 standardına göre Türkiye’nin TÜRKAK’tan 17025 standardı kapsamında akredite ilk ve tek kuruluşudur.